24 października 2024 r. odbyła się III edycja konferencji naukowej "Muzyka w refleksji naukowej" organizowana przez fundację Tygiel. Pośród wielu ciekawych prezentacji pojawiła się praca pt. "Rozwój pianin cyfrowych i hybrydowych w dobie współczesnej pianistyki", autorem której jest Patryk Łukowicz-Rekus. W ramach tej pracy autor wspominał również o marce Elpiano, dokładniej o modelu SLP-360, z którego na co dzień korzysta. Pan Patryk nie tylko gra na fortepianie i komponuje, ale od ponad 9 lat występuje na różnych scenach oraz edukuje muzycznie. Fortepian jest jego pasją, zarówno pod względem muzyki, jak i samego instrumentu, dużą ilość swojego czasu poświęca on na testowanie i badanie różnych technologii imitujących fortepian akustyczny. Pan Patryk zgodził się opublikować swoją pracę na blogu Elpiano, tak aby była ona dostępna dla każdej zainteresowanej osoby. Jest to bardzo dogłębne, ale też przystępne przedstawienie różnic w budowie oraz możliwościach pomiędzy pianinami i fortepianami akustycznymi, cyfrowymi oraz hybrydowymi (w tym pianinami transakustycznymi i typu silent).

Pan Patryk tworzy markę muzyczną Mamut Music, pod którą występuje oraz prowadzi liczne kanały i social media. Jego muzykę można również słuchać na popularnych mediach społecznościowych takich jak np. Spotify. Oto link do wszelkich mediów społecznościowych Pana Patryka: campsite.to/mamut_music
Poniżej zamieszczam pełny tekst pracy Pana Patryka:

"Rozwój pianin cyfrowych i hybrydowych w dobie współczesnej pianistyki":

Autor: Patryk Łukowicz-Rekus (“Mamut Music”)

Rozwój pianin cyfrowych i hybrydowych w dobie współczesnej pianistyki

1. Wprowadzenie: zakres tematyczny, metody badawcze, założenia pracy

2. Czym są pianina cyfrowe i hybrydowe

3. Współczesne zastosowanie instrumentów cyfrowych i hybrydowych

Praca nie ma celów sprzedażowych, zawarte w niej nazwy marek i modeli zostały użyte jako przykłady mające przybliżyć temat odbiorcy oraz są one dobrze znane autorowi.

1. Wprowadzenie: zakres tematyczny, metody badawcze, założenia pracy

Niniejsza praca powstała z myślą o III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Muzyka w Refleksji Naukowej, korzystając z wieloletniego doświadczenia pianistycznego ukazuję w niej różne aspekty rozwoju współczesnych instrumentów imitujących fortepian akustyczny oraz prezentuję ich współczesne zastosowania. Praca ma na celu przybliżyć temat pianin cyfrowych oraz hybrydowych wszelkim odbiorcom oraz odpowiedzieć na fundamentalne pytanie: Czy fortepian akustyczny jest jedynym wartościowym instrumentem godnym współczesnego pianisty? Instrumenty i technologie opisywane w tej pracy są mi dobrze znane pod względem pianistycznym, każdy rodzaj instrumentu był przeze mnie poddawany długim oraz intensywnym testom, lub jest wykorzystywany na co dzień. Praca skupia zatem wiedzę merytoryczną na temat technologii z praktycznym jej zastosowaniem wynikającym z osobistych doświadczeń. Na co dzień korzystam z wymienionych instrumentów: Yamaha A1 (fortepian akustyczny), Yamaha P-515 (cyfrowe stage piano), Yamaha NU1X (hybrydowe pianino), Elpiano SLP-360 (producent Dynatone, pianino cyfrowe stacjonarne). W związku z powyższym mogę stwierdzić, że pełna gama technologii fortepianowych jest mi bardzo dobrze znana i wykorzystuję jej potencjał na co dzień.

2. Czym są pianina cyfrowe i hybrydowe

Współcześnie podziałów na pianina i fortepiany elektroniczne oraz akustyczne jest bardzo wiele. W dobie takich instrumentów jak pianina hybrydowe, transakustyczne czy cyfrowe najłatwiej jest rozróżnić pianina i fortepiany akustyczne oraz elektroniczne. Jednak podział ten nie jest najlepszym odzwierciedleniem aktualnego rynku tych instrumentów. Proponuję więc podzielenie omawianych instrumentów na trzy kategorie – pianina i fortepiany akustyczne, cyfrowe oraz elektroniczno-akustyczne. Z góry wykluczamy w tej pracy instrumenty klawiszowe takie jak keyboardy czy syntezatory, z racji faktu, że nie skupiają one się na pianistyce.

• Pianina i fortepiany akustyczne:

Jest to najbardziej znany spośród omawianych instrumentów na rynku. Znany jeszcze z czasów Beethovena i Mozarta, przyjmuje się, że twórcą fortepianu był Bartolomeo Cristofori, sam zaś instrument pochodzi od znanego w epoce Baroku klawesynu. Jego zasada działania w dużym uproszczeniu polega na tym, że wciskając klawisz wprawiamy w ruch mechanikę, która porusza młoteczkiem, ten zaś uderza w strunę - bądź struny - tworząc dźwięk, który następnie rezonuje przez wszystkie elementy instrumentu, głownie jednak przez płytę rezonansową. Moja praca nie skupia się na tych instrumentach, jednak zrozumienie w niewielkim stopniu ich działania jest kluczowe dla zrozumienia roli, jaką odgrywają pianina cyfrowe i elektroniczno-akustyczne.

• Pianina i fortepiany cyfrowe:

Jest to aktualnie najpopularniejszy i najintensywniej rozwijany instrument, który naśladuje działanie akustycznego fortepianu. Pianina cyfrowe współcześnie implementują wiele technicznych oraz technologicznych rozwiązań, które coraz bardziej zbliżają je do ich akustycznych odpowiedników. Warto pochylić się nad dwoma głównymi aspektami tych instrumentów, czyli klawiaturą i dźwiękiem.

Przede wszystkim klawiatura: pianina cyfrowe, w przeciwieństwie do keyboardów i syntezatorów, posiadają klawiatury, które coraz dokładniej odzwierciedlają odczucie gry na akustycznym instrumencie. Posiadają przede wszystkim pełnowymiarową klawiaturę (czyli pełne 88 klawiszy), klawiaturę ważoną, młoteczkową. Co to znaczy? Pod klawiszem lub nad nim zamontowane są specjalne małe młotki, które nadają klawiaturze odpowiednią wagę – daje to możliwość wypracowania odpowiedniej techniki gry, ponieważ klawisz stawia opór pod palcem. Ponadto, tak jak w instrumentach akustycznych, klawisze z lewej strony klawiatury są cięższe, a te z prawej lżejsze. Dodatkowo, aby w pełni odzwierciedlać grę na fortepianie, w niektórych modelach instrumentów cyfrowych montuje się system tzw. „wymyku” (ang. „escapement”) - jest to efekt lekkiego „kliknięcia” klawisza mniej więcej w połowie jego naciśnięcia. Dużą zaletą droższych modeli jest również montowanie drewnianej klawiatury. Powód jest prosty: drewno nadaje klawiszowi większej naturalnej ciężkości oraz rezonuje ono w bardzo specyficzny sposób, co daje odczucie „dźwięku pod palcem”, a zatem większej kontroli nad wydobywanym dźwiękiem. Dodatkowo drewno, w przeciwieństwie do sztucznych materiałów, jest bardziej odporne na zużywanie się i klawiatura starcza na dłuższy okres czasu. Aktualnie stosuje się klawiatury dwu i trzy czujnikowe – te pierwsze (coraz mniej popularne) nie oddają idealnie możliwości pianistycznych, na myśl przywodzą pojedynczą repetycję pianina (aby wydać nowy dźwięk klawisz musi wrócić do pierwotnej pozycji, niestety przez to bardzo szybka gra nie zawsze jest możliwa), te drugie są odpowiednikiem fortepianowej podwójnej repetycji (klawisz nie musi w całości wrócić do pierwotnej pozycji, aby wydać ponowny dźwięk, daje to możliwość o wiele szybszej i bardziej ekspresywnej gry). Dodatkowo wiele klawiatur w pianinach cyfrowych jest pokrytych specjalnymi powłokami imitującymi kość słoniową (białe klawisze) oraz heban (czarne klawisze), co powoduje lepszą przyczepność palca do klawisza nawet w przypadku spoconej dłoni.

Drugim równie ważnym aspektem jest dźwięk pianina. Aktualnie stosuje się trzy metody tworzenia dźwięku do pianin cyfrowych. Pierwszym z nich jest sampling, czyli nagrywanie dźwięku każdego klawisza pojedynczo, w różnych natężeniach nacisku i głośności. Naciskając klawisz pianina cyfrowego, słyszymy gotowe nagranie odpowiadające danej głośności i natężeniu nacisku klawiatury. Dużą zaletą jest fakt, że większość pianin korzysta z sampli nagrywanych z najwyższej jakości fortepianów koncertowych i studyjnych, takich marek jak Yamaha, Bosendorfer, Kawai, Fazioli, Steinway and Sons, C. Bechstein i wiele innych. Dzięki temu w jednym instrumencie mamy możliwość korzystania z pięknych brzmień często wielu różnych fortepianów koncertowych, o których akustycznie można niekiedy jedynie pomarzyć. Drugą metodą tworzenia dźwięku jest modeling. Jest to stworzenie 1:1 komputerowego modelu danego fortepianu, który następnie za pomocą zaawansowanych algorytmów odzwierciedla akustyczne zachowanie fortepianu, tworząc dźwięk oraz wszelkie jego pochodne (takie jak dźwięk podniesienia tłumików, wybrzmiewanie alikwotów, cały rezonans strun itp.). Rezonans strun i wszelkie akustyczne niuanse współcześnie są odzwierciedlane również w samplingu, jednak przez długi czas były czymś, co umożliwiał jedynie modeling.

Trzecia metoda łączy sampling i modeling. Dźwięk jest nagrywany akustycznie z fortepianów koncertowych, który potem jest przetwarzany przez komputerowy model i odzwierciedla akustyczne zachowanie instrumentu. Takie nowatorskie rozwiązanie pojawiło się m.in. w pianinach cyfrowych serii Concert Artist marki Kawai.

Ważnym aspektem dźwięku i jego wybrzmienia w pianinach cyfrowych jest polifonia. Zjawisko znane nam dobrze w muzyce, w temacie pianin cyfrowych ma jednak trochę inne znaczenie. Liczba polifonii jest bezpośrednim wskaźnikiem, ile dźwięków równocześnie jest w stanie wybrzmieć bez ubytków dźwiękowych. W dawnych pianinach cyfrowych polifonia bywała dużym ograniczeniem, przy wskaźniku kilkudziesięciu głosów polifonii, grając dłuższe pasaże przy wciśniętym pedale pierwsze dźwięki po jakimś czasie zanikały, zwalniając miejsce nowo zagranym. Problem ten jednak został wyeliminowany, przy współczesnych instrumentach cyfrowych polifonia zwykle zaczyna się od okolicy 128, a wiele instrumentów posiada polifonię w liczbie 256 czy nawet ponad 500. Taka liczba spokojnie jest w stanie zaspokoić potrzeby nawet bardzo wymagającej muzyki klasycznej. Warto również wspomnieć, że przy metodzie modelingu, ponieważ nie limituje nas nagrana próbka dźwiękowa, z reguły polifonia jest nieograniczona.

Pianina cyfrowe często dzieli się na tzw. stage piano (czyli mobilna klawiatura z systemem brzmieniowym i nieraz niewielkimi głośnikami, pozwalająca na częste podróżowanie i granie na scenach) oraz pianina stacjonarne (inaczej gabinetowe, posiadające obudowę z materiałów drewnianych lub drewnopochodnych, często zbliżone wyglądem do pianin i fortepianów akustycznych, mają one bardziej rozbudowane systemy nagłośnieniowe imitujące odczucia akustycznych instrumentów i często bardziej zaawansowane mechanicznie klawiatury).

• Pianina i fortepiany elektroniczno-akustyczne:

Jest to najnowszy rodzaj instrumentów poruszanych w tej pracy. Zacznijmy od dobrze znanych pianin i fortepianów samogrających (wywodzących się od dawnych pianoli) – najpopularniejsze systemy to Disclavier od Yamahy oraz seria Spirio od Steinway and Sons. Jest to w pełni akustyczny instrument, który ma zamontowany system poruszający klawiaturą oraz czujniki w klawiszach (najczęściej korzystając z sygnału MIDI). Na instrumencie można grać jak na każdym akustycznym, natomiast gdy zechcemy odpocząć od gry i rozkoszować się dźwiękiem akustycznego instrumentu w zaciszu domowym, uruchamiamy specjalny system i instrument zaczyna poruszać klawiszami i grać na żywo samoistnie. Jest to rozwiązanie najczęściej widoczne w miejscach publicznych takich jak hotele czy lotniska, gdzie zależy nam na muzyce na żywo, ale nie mamy możliwości, czy nakładów finansowych, aby zatrudniać na stałe pianistę.

Drugim instrumentem wartym naszej uwagi są pianina hybrydowe – jak sama nazwa wskazuje, są one połączeniem elementów akustycznych z elementami elektronicznymi. Najczęściej głównym elementem takich pianin jest klawiatura – tutaj mamy do czynienia z klawiaturą w pełni akustyczną lub jej lekko uproszczoną wersją, zawsze natomiast mamy pełnej długości drewniany klawisz oraz skomplikowany system młoteczków umiejscowiony nad klawiszem. Taka klawiatura w żadnym stopniu nie imituje już akustycznego odczucia gry – ona niczym się nie różni od tej akustycznej. Dzięki temu technika gry na takim instrumencie nie różni się zupełnie od gry na pianinach i fortepianach akustycznych. Niektóre modele pianin hybrydowych posiadają również inne elementy akustyczne, jak chociażby płyta rezonansowa w pianinach Kawai. Pianina hybrydowe nie posiadają jednak strun – dźwięk jest tworzony cyfrowo za pomocą samplingu, modelingu lub ich połączenia. Dzięki temu nie musimy się martwic o stałą konserwację czy strojenie instrumentu, daje nam to również możliwość w prosty sposób podłączenia zewnętrznego nagłośnienia podczas koncertu lub bezpośredniego nagrywania na instrumencie (tak samo jak przy pianinach cyfrowych, współcześnie zdarzają się pianiści, którzy w ten sposób nagrywają całe płyty gotowe do publikacji).

Pianina typu Silent – to kolejny rodzaj instrumentu elektroniczno-akustycznego. Bazą pianin i fortepianów Silent jest w pełni akustyczny instrument, który posiada jednak specjalną belkę przy młoteczkach oraz czujniki w klawiaturze. W momencie wciśnięcia odpowiedniego pedału i zablokowania go, pomiędzy młotki a struny opada specjalna belka, która nie pozwala młoteczkom dotykać strun. Wówczas uruchamia się system elektroniczny, po podłączeniu słuchawek można w ciszy rozkoszować się cyfrowym dźwiękiem, grając na w pełni akustycznej klawiaturze. Jeżeli jednak chcemy cieszyć się akustycznym brzmieniem instrumentu, wystarczy odblokować pedał, młoteczki wtedy dosięgają do strun i możemy grać bez słuchawek na akustycznym instrumencie. Pianina i fortepiany Silent zostały stworzone z myślą o pianistach, którzy potrzebują w pełni akustycznego instrumentu, jednak - aby nie przeszkadzać domownikom lub sąsiadom - muszą czasem ćwiczyć w ciszy. Ważnym aspektem odróżniającym instrumenty Silent od pianin czy fortepianów transakustycznych, jest brak jakiegokolwiek głośnika - funkcja silent została stworzona do ćwiczenia w ciszy, w związku z czym ich elektroniczny aspekt jest możliwy do wykorzystania tylko przez słuchawki.

Pianina i fortepiany transakustyczne – to ostatni rodzaj omawianych instrumentów elektroniczno-akustycznych. Jest to coś stosunkowo świeżego na rynku. Instrumenty te są dosyć podobne do instrumentów typu silent, główna różnica jest w dźwięku. Podczas gdy w instrumentach typu silent mamy możliwość jedynie podłączenia słuchawek, to w przypadku pianin i fortepianów transakustycznych, cały instrument został zmieniony w jeden wielki drewniany głośnik. Nie wiadomo do końca jak udało się coś takiego osiągnąć, póki co jest to ściśle strzeżona tajemnica marki Yamaha, która stworzyła pianina transakustyczne. W pełni akustyczny instrument możemy jednym kliknięciem zmienić w pianino o charakterze cyfrowym, można zablokować dostęp młotków do strun i grać dźwiękiem w pełni cyfrowym, lub pozostawić odstęp do strun i grać jednocześnie na dźwięku cyfrowym i akustycznym.

 3. Współczesne zastosowanie instrumentów cyfrowych i hybrydowych

Wyjaśniwszy sobie wszelkie rodzaje pianin cyfrowych oraz elektroniczno-akustycznych, warto zadać sobie pytanie, jakie jest zastosowanie pianin cyfrowych i hybrydowych oraz czy mogą one zastąpić instrument akustyczny. Zastosowanie, które warto rozważyć to koncertowe, dydaktyczne, studyjne oraz domowe. Kiedy w 2017 roku do Filharmonii Berlińskiej – jednego z najsłynniejszych ośrodków kultury muzyki klasycznej - zawitało hybrydowe pianino Casio GP500 z serii Grand Hybrid, publiczność była wstrząśnięta. Oburzenie minęło jednak z chwilą, gdy obok fortepianu akustycznego rozległ się dźwięk hybrydowego instrumentu. Pojawienie się tego instrumentu w Berlińskiej Filharmonii dla wielu osób oznaczało wejście w nową erę – gdzie już nie tylko akustyczne fortepiany mają swoje miejsce na scenie klasycznej. Zastosowanie koncertowe nie kończy się jednak na tym jednym wydarzeniu. Coraz więcej ośrodków kulturowych decyduje się na zakup i wykorzystanie innych pianin niż akustyczne. Domy kultury, kluby, nawet szkoły i akademie muzyczne coraz częściej inwestują w wysokiej jakości pianina cyfrowe. Zwykle jednak takich instrumentów używa się przy muzyce rozrywkowej, ich zalety są wówczas mocno wykorzystywane, takie jak możliwość łatwego podłączenia nagłośnienia czy zajmowanie niewielkiego miejsca na scenie lub pod.

Poza zastosowaniem koncertowym, w takich ośrodkach pojawia się również zastosowanie dydaktyczne: Pianina cyfrowe i hybrydowe świetnie sprawdzają się np. podczas nauki kompozycji, dzięki możliwości połączenia z różnymi aplikacjami. Dodatkowo coraz więcej pianistów prowadzących naukę decyduje się na pianina cyfrowe, głównie ze względu na brak potrzeby strojenia instrumentu, możliwość regulacji głośności oraz zajmowanie niewielkiej ilości miejsca. Dużą zaletą są tutaj również szerokie możliwości dźwiękowe. Pianiści od najmłodszych czasów muszą się mierzyć z faktem, że często będą zmieniać instrument przy koncertach. Każdy fortepian posiada nie tylko indywidualne odczucie klawiatury, ale również dźwięku. Bardzo dużym plusem pianin cyfrowych i hybrydowych jest możliwość ćwiczenia swojego repertuaru na różnych brzmieniach fortepianów. Świetnym przykładem może być tutaj marka Yamaha, która w wyższych modelach swoich pianin cyfrowych oferuje próbki dźwiękowe nie tylko fortepianów Yamahy (np. CFX) ale również zupełnie innego charakterem brzmienia Bösendorfer Imperial (w dużej mierze za sprawa faktu, że marka Bösendorfer należy aktualnie do Yamahy). Na tym się nie kończy, gdyż współczesne modele tego producenta proponują nawet brzmienia instrumentów fortepiano (inaczej zwane pianoforte) z epok wielkich kompozytorów takich jak Mozart, Beethoven czy Chopin. Dzięki temu, posiadając jeden instrument możemy przyzwyczajać się do różnorodności dźwięku fortepianów, z którą każdy pianista prędzej czy później się zetknie. W temacie dydaktycznym warto zwrócić uwagę na fakt, że z pianin i fortepianów cyfrowych marki Roland korzysta m.in. Kanadyjskie konserwatorium, które wykorzystuje najnowocześniejsze technologie tych instrumentów nie tylko podczas nauki, ale również na egzaminach (wprowadzono również możliwość zdawania egzaminów online, korzystając ze specjalnie przygotowanych punktów z pianinami w licznych lokalizacjach). Studyjne zastosowanie instrumentów cyfrowych i hybrydowych jest chyba najbardziej oczywistym. Możliwość nagrywania bezpośrednio do komputera, korzystanie z różnorodnych programów typu DAW czy VST jest ogromnym plusem takich urządzeń. Nic wiec dziwnego, że niemal każde studio muzyczne posiada syntezator, klawiaturę sterującą czy inne urządzenie klawiszowe z podłączeniem MIDI. Dodatkowo jest to idealne rozwiązanie dla studiów muzycznych, które nie posiadają dużo miejsca na postawienie pianina lub fortepianu akustycznego. Jeżeli chodzi o funkcję domową, to łączy ona większość poprzednich funkcji. Możemy ćwiczyć nie przeszkadzając innym osobom, zwłaszcza przy wysokiej klasy modelach pianin cyfrowych oraz hybrydowych, gdzie mechanika jest bardzo zbliżona lub taka sama jak w akustycznym instrumencie. Można też nagrywać muzykę w warunkach domowych bez potrzeby organizowania odpowiedniego, często drogiego sprzętu do nagrywania, podłączyć się do programów muzycznych i komponować, a nawet produkować wszelkiego rodzaju muzykę od symfonicznej do elektronicznej.

Ciekawym zastosowaniem technologii fortepianowych są również wspomniane wcześniej programy VST, które pozwalają - po podłączeniu komputera bądź innego urządzenia do pianina - zmieniać dźwięk pianina cyfrowego lub hybrydowego na zewnętrzne dźwięki danych bibliotek. Nie tylko można korzystać z pięknie brzmiących różnorodnych współczesnych fortepianów, ale np. korzystając z biblioteki instrumentów VST marki Pianoteq, możemy cieszyć się dźwiękami historycznego Pleyela z czasów Chopina, czy Broadwooda z epoki Beethovena. Dzięki wykorzystaniu metody modelingu, dźwięk jest bardzo wysokiej jakości i pozwala na zachowanie wszelkich pianistycznych niuansów. Zastosowanie to może sięgać jeszcze dalej: nie tylko możemy cieszyć się grą na dźwięku Pleyela z 1835 roku w zaciszu domowym, ale można również wykorzystywać takie dźwięki podczas koncertów. Osobiście w ten sposób, gdy gram koncerty na pianinach cyfrowych, lubię pokazywać publiczności, jak kompozycje Chopina brzmiały w XIX wieku i porównywać ten dźwięk ze współczesnymi fortepianami.

Rozwój instrumentów naśladujących pianina sięga wielu dekad wstecz. Nie należy się jednak zatrzymywać na jego początkach. Technologia w każdym swoim obszarze jest stale rozwijana i nie inaczej jest na rynku muzycznym. Korzystając z coraz to nowszych komputerów, telefonów i tabletów, niekiedy zapominamy o śledzeniu rozwoju naszych rodzimych dziedzin. Ostatecznie technologia i mechanika zawarta w pianinach cyfrowych i hybrydowych jest na zupełnie innym poziomie dzisiaj, niż była 10 lat temu, a za kolejną dekadę będzie jeszcze inna. Jednak można śmiało stwierdzić, że rynek instrumentów klawiszowych przeszedł istną metamorfozę w ciągu ostatnich dziesięcioleci. W dobie naszych czasów coraz więcej pianistów decyduje się na korzystanie z nowoczesnych technologii, co niesie za sobą wiele zalet, największą i najczęściej decydującą z nich jest jednak cena instrumentu. Czymże jest bowiem wydanie 4 tysięcy na pianino cyfrowe, proponujące dobrą klawiaturę i piękne dźwięki fortepianów koncertowych, kiedy w podobnej cenie można sobie pozwolić jedynie na starsze, używane i nieco wysłużone pianino akustyczne. Najtańsza nowa Yamaha B1 (pianino akustyczne) to aktualnie koszt około 17 tysięcy złotych. W tej cenie, a nawet znacząco niższej, jesteśmy w stanie zaopatrzyć się w wysokiej jakości pianino cyfrowe, świetnie imitujące mechanikę i akustykę fortepianu, a nawet pianino hybrydowe, którego mechanika spełni oczekiwania nawet bardzo wymagających pianistów klasycznych. Aktualnie koszt pianina hybrydowego marki Casio z serii Grand Hybrid (model GP-310) zaczyna się od 13 tysięcy złotych, co stanowi kwotę porównywalną lub niższą od ceny najtańszego pianina akustycznego. Jeżeli jednak nie chcemy aż tak nadwyrężać naszego budżetu, to wysokiej jakości pianina cyfrowe, posiadające wysokiej jakości dźwięk nagrywany z akustycznych fortepianów, zachowujące wszelkie niuanse akustyczne, posiadające bardzo czułe drewniane klawiatury mogą nas kosztować już zaledwie kilka tysięcy złotych. Jest to mniej więcej koszt średniej jakości używanego pianina akustycznego. Yamaha CLP-835, posiadająca drewnianą klawiaturę, kosztuje nieco poniżej 10 tys. zł. Tańszą alternatywą, z taką samą klawiaturą, będzie stage piano Yamaha P-525 w budżecie poniżej 8 tys. zł. Jeżeli jednak zależy nam na stacjonarnym, eleganckim instrumencie, to możemy sięgnąć po Casio AP-S450, z drewniana klawiaturą, w cenie około 7,5 tysiąca złotych. Świetną alternatywą do wiodących marek na rynku są również te mniej znane, które oferują wcale nie mniej, w bardziej przystępnych cenach. Świetnym przykładem będzie tutaj np. marka Elpiano (producent Dynatone – Korea), gdzie model SLP-360 posiada świetnej jakości drewnianą i bardzo czułą, 3-czujnikową klawiaturę, świetne próbki brzmieniowe, polifonię w wysokości 256 i zachowanie wszelkich rezonansów akustycznych. Taki instrument możemy zakupić w cenie już poniżej 5 tysięcy zł. Ten instrument mogę polecić z czystym sumieniem, jako że osobiście korzystam z niego na co dzień. Próbki dźwięków są świetnie zrobione, a klawiatura jest niesamowicie czuła, rzekłbym, że bardziej niż w droższych modelach od topowych marek. Samo odczucie jest bardzo porównywalne do hybrydowych pianin Casio, stworzonych we współpracy z marką C. Bechstein. A zatem wniosek, który się nasuwa jest taki, że dzięki rozwojowi technologii, pianino i fortepian stały się przede wszystkim przystępne i dostępne niemal dla każdego, niezależnie od warunków finansowych czy mieszkaniowych. W całym tym temacie znajdą się obrońcy technologii, jak i również zwolennicy tradycyjnych instrumentów, jednak zanim podejmiemy decyzję, by związać się z jakimś instrumentem na wiele lat, warto rozważyć wszelkie opcje. Moim celem nie było udowodnienie, że pianina cyfrowe i hybrydowe są lepsze, jedynie, że stanowią alternatywę, którą warto rozważyć. Świat idzie naprzód i korzysta z nowych technologii na wielu polach, nie powinniśmy więc pozostawać w tyle. 

Bibliografia

1. The Best of Both Worlds, Yamaha, yamaha.com/US/promo/hybridawareness/ (dostęp 15.10.2024r.)

2. Kawai Keyboard Actions, Kawai Piano Malaysia, https://www.kawaipiano.com.my/pages/keyboard-action (dostęp 15.10.2024r.)

3. Bzówka Mateusz, Rozmowa: W muzyce poszukuję ładunku intelektualnego, w: Zwykłe Życie Blog, [online], Zwykłe Życie, 2018 [dostęp: 15.10.2024], dostępny: http://zwyklezycie.pl/2018/02/muzyce-poszukuje-ladunku-intelektualnego/

4. CASIO Grand Hybrid Piano live in the Berlin Philharmonie, [film], CASIO Music, 2017, [dostęp: 15.10. 2024r.], dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=c7AINZwY-iw

5. Roland Corporation, History of Roland Digital Piano THE EVOLUTION OF THE DIGITAL PIANO THROUGH ROLAND INNOVATION, [online], [dostęp: 15.10.2024r.], dostępny: https://www.roland.com/global/promos/piano_design_awards/history/

6. eExams take advantage of technology to provide the ultimate in piano exam flexibility!, Conservatory Canada, https://conservatorycanada.ca/all-about-eexams/ (dostęp 15.10.2024r.)

7. 2 Simple Ways To Record Your Digital Piano/Keyboards In 2024, KEYBOARDkraze, https://keyboardkraze.io/how-to-record-digital-piano/ (dostęp 15.10.2024r.)

8. Matteo Russo, Jose A. Robles-Linares, A Brief History of Piano Action Mechanisms, Advances in Historical Studies Vol.09 No.05(2020), Article ID:104674, Scientific Research Open Access, https://www.scirp.org/html/4-2810373_104674.htm (dostęp 15.10.2024r.)

9. Grand Hybrid Technology, Casio Celviano, https://www.casio.com/us/electronic-musical-instruments/brands/celviano/technology/ (dostęp 15.10.2024r.)

10. Martin Sven Moritz, Digital Hybrid Piano versus Concert Grand - A thrilling Experiment, Linkedin, https://www.linkedin.com/pulse/digital-hybrid-piano-versus-concert-grand-thrilling-s-moritz (dostep 15.10.2024r.)

11. CASIO AP-S450, Casio Music, https://casiomusic.pl/produkt/casio-ap-s450/ (dostęp 15.10.2024r.)

12. The top-of-the-line model in the P Series, featuring authentic piano quality and functionality that will satisfy even experienced pianists, Yamaha, https://pl.yamaha.com/pl/products/musical_instruments/pianos/p_series/p-525/index.html (Dostep 15.10.2024r.)

13. CLP-735, Yamaha, https://pl.yamaha.com/pl/products/musical_instruments/pianos/clavinova/clp-735/index.html (dostęp 15.10.2024r.)

14. CASIO GP-310, Casio Music, https://casiomusic.pl/produkt/casio-gp-310/ (dostęp 15.10.2024r.)

15. Hybrid Pianos: Your Complete 2023 Guide, Philadelphia Piano Institute, https://philadelphiapianoinstitute.com/hybrid-pianos (dostęp 15.10.2024r.)

16. Pianino cyfrowe SLP-360:, Elpiano. Naszą pasją są pianina., https://www.elpiano.pl/slp360 (dostęp 15.10.2024r.)